Hoe print de buitenwereld leuker maakt

Toepassing van digitale print in onder meer gevelexterieurs maken de buitenwereld mooier én duurzamer. Dat beeld beklijft na een bezoek aan M2uur in Deventer. Het bedrijf fungeert als spin in het web bij de realisatie van wand- en gevelvullende prints: van een spectaculaire omhulling voor de Blauwe Moskee in Oslo tot het glazen dak van Museum EICAS in Deventer. Met eigenaar Freekje Vervoord spraken we over de buitenwereld als kansrijk groeidomein voor print.

Een recent, opzienbarend project is de nieuw omhulde voorzijde van De Blauwe Moskee in Oslo. Neem ons eens mee.

‘Vanwege de kleurrijke tegelwerken aan de gevel is De Blauwe Moskee misschien wel de mooiste moskee van Europa. Maar helaas bleken de traditionele, handgeschilderde tegelwerken, bevestigd aan marmer natuursteen, keer op keer niet bestand tegen het gure Noorse klimaat. Vanwege het loslaten van de tegels besloot World Islamic Mission tot vervanging door weerbestendige en duurzame Steni Vision-platen. De Noorse producent Steni vervaardigde deze 6 millimeter dikke, uit marmergruis en kunststof hars gebonden panelen. Glasvezelversterkte snippers geven de platen buigzaamheid. De digitaal beprinte toplaag werd afgewerkt met een acryllaag en coating.’

Hoe werden de verfijnde beelden op tegels levensecht overgebracht op gevelplaten?

‘M2uur maakte voor Steni de vertaalslag van de oorspronkelijke tegels tot digitale, reproduceerbare ontwerpen. Ruim 400 tegels met traditionele, handgeschilderde motieven werden via scans en fotografie gedigitaliseerd. Dit leverde een beeldbank op, waaruit een nieuw gevelvullend ontwerp werd gecomponeerd. Wij maken in onze technische opmaak gebruik van unieke, zelf ontwikkelde computerscripts. Vanwege de kalligrafische elementen en strakke geometrische patronen in combinatie met de vele L- en U-elementen, bogen en andere overgangen in de gevelpartij bleek dit alsnog een zeer complexe klus. Het kostte ons 400 uur werk.

De opmaakbestanden zijn gereproduceerd op Steni Vision Custom, een materiaal waarop 60 jaar functionaliteitsgarantie en 12 jaar beeldgarantie wordt gegeven. Montagepartner Alliero heeft de panelen met grote precisie aan de gevel en minaretten bevestigd. Het eindresultaat is een fraaie samensmelting van traditie en innovatie. De Blauwe Moskee is met deze nieuwe jas in ere hersteld.’

Wat maakt print op dergelijke gevelplaten tot een duurzaam alternatief?

‘Ten eerste omdat je in dit geval een marmergroeve met rust kunt laten en geen zwaar materiaal meer naar een projectlocatie versleept. Waarom zou je de aarde uitputten als je met veel dunnere, lichtere gevelplaten in combinatie met digitale print hetzelfde effect bereikt, en met een veel langere levensduur? Marmergruis is bovendien een gerecycled materiaal, zoals het plaatmateriaal Sign Again van Probo dat bijvoorbeeld ook is. Dat is relevant nu het minimaliseren van de CO2-uitstoot steeds belangrijker wordt en er ook Europese wet- en regelgeving hiervoor op komst is.

Verder moet de constructie van een gebouw veel zwaarder zijn – denk aan extra beton – wanneer je voor een zwaar materiaal als gevelbekleding kiest. Daarnaast kun je met Steni produceren op de plaatlengte die je nodig hebt; je hoeft geen grotere standaardplaten af te nemen waar je vervolgens materiaal vanaf moet snijden op klantspecificatie. Je restafval is dus bijna nul.’

Zie je in de bouw en architectuur een snelle opmars weggelegd voor print in exterieure toepassingen?

‘Ik zie dat tot nu toe niet veel gebeuren bij bedrijfsgebouwen, omdat functionaliteit daar vaak voorop staat. Anderzijds: ook bedrijfsgebouwen moeten naar energielabel C, en dus verduurzamen. Dat zijn kansen! Belangrijk is verder dat het isolatiemateriaal achter de bedrukte gevelpanelen – niet minder dan de gevelpanelen zelf – voldoet aan de strengste eisen rondom brandwerendheid. In de publieke sector zijn er daarentegen al talrijke voorbeeldprojecten, en bij uitstek in Noord-Europa.

Een mooie toepassing is een zelfportret van de Finse kunstschilder Helene Schjerfbeck op een wooncomplex in Hyvinkää, waar zij ooit woonde. Voor de grootschalige renovatie droegen de bewoners dit zelfportret als ontwerp voor de gevel aan. Daaruit zou een smalle uitsnede worden gebruikt, maar dit leverde bij uitvergroting tot 20 meter een onbruikbaar lage resolutie op. M2uur zette het ontwerp over in een vectorenbestand. Hierdoor kon het zonder kwaliteitsverlies worden vergroot tot een overtuigend totaalbeeld, ook in dit geval beprint op Steni Vision-gevelplaten.’

Wat zijn in Nederland kansen en knelpunten bij exterieure print?

‘Kansen liggen er door de eerder genoemde ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, waardoor zwaardere materialen in de toekomst mogelijk vaker worden vervangen door gevelplaten met een print. Maar soms sneuvelen mooie bestekken van architecten, met gevel- of andere exterieure prints, door aannemers of ontwikkelaars die op een project moeten bezuinigen: de materiaalprijzen zijn door de Oekraïne-oorlog bijvoorbeeld snel gestegen. Ontwikkelaars kiezen dan bijvoorbeeld toch maar voor unikleur in plaats van voor beprinte panelen. Onze toepassingen zijn immers een soort luxetoevoeging.

Toch kunnen die meer- kosten enorm worden beperkt: het zelfportet van de Finse kunstschilder op de genoemde buitengevel van het wooncomplex was bijvoorbeeld maar 7.000 euro duurder ten opzichte van unikleur witte platen. En daarmee krijgt zo’n gebouw wél ineens smoel. Die meerwaarde wordt steeds meer ingezien. Print maakt ook in de Nederlandse publieke sector in steeds meer projecten het verschil.’

Een voorbeeld?

‘Het dak van Museum EICAS in Deventer. Het is geen functioneel dak, maar feitelijk een extra beprinte laag, een soort hoedje met een weergave van een abstract kunstwerk. M2uur bewerkte daarvoor het werk City DNA van de Chinese kunstenaar Lu Xinjian. Het oorspronkelijke kunstwerk, uitgevoerd met acrylverf op canvas, is te zien in het museum. Wij reproduceerden het ruim 400 m2 grote ontwerp op 222 unieke KristalPrint-panelen van fabrikant Steinfort Glas.

Het betreft een keramische inkt: onder verhitting zijn de keramische inktdeeltjes samengesmolten op het glas. Dit resulteert in kras- en kleurvaste prints, die het glas zelf bovendien 10 keer sterker maken. KristalPrint is een duurzaam en betaalbaar alternatief voor traditionele zeefdruk op glas. VM Geveltechniek verzorgde de complexe montage van de geprinte glaspanelen op het dak.’

Hoe breed is de waaier aan substraten voor toepassingen van digitale print in exterieure omgevingen?

‘De belangrijkste materialen voor buitentoepassingen waarmee wij werken zijn Steni Vision, HPL, keramisch glas, emaille op staal en vinyl. Maar je kunt ook denken aan dibond met een coating, SignAgain, lintec-folie en bijvoorbeeld gesublimeerd aluminium. Deze vorm van digitale transferprint is toegepast op de Markthal in Rotterdam. Op zich is dat al een mooi gebouw, maar de print maakt het gebouw iconisch. Voor Steni verzorgen wij overigens niet alleen custom projecten zoals De Blauwe Moskee; wij hebben ook een collectie met standaard prints voor deze steencomposiet ontwikkeld, met onder meer hout-, metaal- en steenuitstralingen. Daarmee krijgen architecten onbeperkte ontwerpvrijheid. Met in eigen beheer ontwikkelde computerscripts kunnen wij via deze productiepartner elke gevel of binnenwand van unieke panelen voorzien. Daarbij kan worden gekozen uit 3 verschillende glansgraden: mat, halfmat of hoogglans. Laat ik nog dit toevoegen: de ver- schillende printtechnieken voor exterieure toepassingen worden natuurlijk steeds beter. Zo hebben wij in Rotterdam 125 woningen voorzien van beprinte gevelpanelen van HPL, van ABET Laminati, onze productiepartner voor dit type substraat. High Pressure Laminaat is veelzijdig en duurzaam: omdat de print is geïntegreerd in het materiaal is het kleur-, stoot- en krasvast en onderhoudsarm. Na 12 jaar staat alles er nog goed bij.’

Beleeft ook keramische print een opmars?

‘Ja. De toepassingen zijn legio en geschikt voor zowel interieur als exterieur: wanden, gevels, balustrades, deuren, of als losse drager van kunst. Ook is dit materiaal recyclebaar. Een mooi voorbeeld is een project dat wij gaan uitvoeren voor ProRail. Een 100-meter lange fiets- en voetgangerstunnel onder station Uitgeest voorzien wij van bedrukte keramische slabs van fabrikant ABK: panelen van 120 bij 280 centimeter, voorzien van een print met keramische mineralen: kras-, slijt- en kleurvast, en hufterproof. Het werk Arvensis Pratensis van kunstenaar Elspeth Diederiks zal in 2027 – wanneer het nieuwe station wordt geopend – de wanden van deze tunnel opfleuren. Het ontwerp bestaat uit fotografische elementen van bloemen en planten die de geschiedenis van Uitgeest kenmerken, gecombineerd met artistieke patronen.’

Zijn er ook bij dit materiaal actuele ontwikkelingen?

‘Ik vind zonnepanelen in een bedrukt design heel interessant. De kleuren en ontwerpen worden hierbij digitaal op de voorzijde van het glas bedrukt. Zo wordt decoratie gecombineerd met schone energie-opwekking. De bedrukte PV-panelen kunnen qua afmetingen en vorm op maat worden gemaakt. Met de design PV-technologie Kameleon Solar van fabrikant Steinfort Glas kun je zonnepanelen in duizenden kleuren uitvoeren en zelfs met een specifieke kleurcode matchen, dankzij geavanceerde ontwerp-vertaalsoftware. De panelen zijn in vlak- of patroon- glas verkrijgbaar. Ook deze nieuwe ontwikkeling is een mooi voorbeeld van de mogelijkheden en toegevoegde waarde van print in exterieure omgevingen.’

M2uur: Expert in het proces van plaatje tot plaat

Na een studie Vormgeving en Communicatie werkte Freekje Vervoord bij een Belgische Large Format-drukker. Al snel stortte zij zich op haar bedrijf Op de MuurEN, dat in 2005 werd omgedoopt tot M2uur (spreek uit: Muur kwadraat). Vervoord was een van de eersten die zeefdruk en vervolgens digitale print kon aanbieden op HPL (High Pressure Laminaat). Het huidige M2uur is van idee en conceptontwikkeling tot materiaaladvies en montage betrokken bij de realisatie van wand- en gevelvullende prints. Het bedrijf werkt zelfstandig voor afnemers, maar ook steeds meer als vaste ontwikkelpartner voor fabrikanten van gevelexterieurs. De technische opmaak van unieke designs voor printpanelen is een kernspecialisme. M2uur maakt hierbij gebruik van zelf ontwikkelde computerscripts.

Print anders: Zoek de niche en focus

Kortetermijnprint stabiliseert en langetermijnprint groeit. Bovendien liggen de marges in langetermijnprinttoepassingen – waar vaak wordt gerekend met projectprijzen – hoger dan bij commodityproducten. Langetermijnprint kan behang zijn, maar ook exterieur zoals gevelbekleding, daken en citydressing zijn interessante marktkansen: er ontstaat steeds meer steun voor het idee dat steden minder reclame-uitingen mogen hebben en duurzamer en ‘architectonischer’ moeten worden. Dit biedt kansen voor de printprofessional.

Onder meer Steni Vision, HPL, sublimatieglas, vinylfolie en dibond met een coating zijn interessante substraten voor het via print laten stralen van buiten- en/ of binnenomgevingen. Maar ook SignAgain is een uitstekend, groen alternatief voor toepassingen als tegels, stootwanden, vloeren en wandbekleding.

Gevels met folieprint

Voor glasheldere printtoepassingen op bijvoorbeeld gevels en scheidingswanden is de sublimatietechniek een goede optie. Met het bedrukken van een transparante film wordt de afbeelding tussen twee of meerdere glaslagen gelamineerd met een UV-blokkende EVA. Zo behoudt de print maximale glans en ligt hij beschermd. Print wordt ook in de onderwijssector geregeld ingezet als versterker van de identiteit. CIOS Zuidwest-NL in Goes is een mooie toepassing van vinylfolie, een veelzijdig materiaal. Het gebouw is rondom voorzien van gevelvullende prints: 5 ontwerpen met geabstraheerde beelden van veel beoefende sporten, aangebracht op de gevellamellen, maken de identiteit direct duidelijk. Het beeldmateriaal wordt met UV-werende inkten geprint op de folie. De folie heeft een laminaat voor extra bescherming tegen verkleuring en krassen. De zelfklevende folies worden rechtstreeks aangebracht op een gladde, egale ondergrond.

De Tijdmachine: Tunnelkunst

Foto boven dit artikel: Freekje Vervoord (M2uur) voor een fiets- en voetgangerstunnel onder het spoor Deventer-Zwolle, in Olst. In deze tunnel is in 40 x 1,2 meter het kunstwerk De Tijdmachine te zien. Het oppervlak is digitaal bedrukt en afgelakt op Steni Vision Custom-panelen, een glasvezelversterkt steencomposiet. De panelen zijn blind op aluminium kokerprofielen verlijmd en rondom afgewerkt met L-profielen. Ontwerper Marina Nijdeken betrok veel inwoners bij de totstandkoming. Tientallen Olstenaren werden geportretteerd en basisschoolleerlingen hielpen mee met het inkleuren van de achtergronden. (Foto door Ruud Voet)

Toekomstbestending ondernemerschap

Probo staat voor iets wat veel groter is dan print. Hét productiehuis dat toekomstbestendig ondernemerschap in print faciliteert. Daarom voorziet Probo je van een reeks artikelen en interviews van experts die spreken over ondernemerschap, creativiteit, positieve impact en toekomst. Zodat jij als printprofessional succesvol kunt ondernemen.

Tekst: Wim Danhof

---

Wil je het gedrukte PRINTmatters magazine ontvangen? Neem dan een proefabonnement en kies voor nalevering.