De laatste staalstempeldrukker
De grote truc in promotie is: opvallen. Via drukwerk ben je in deze digitale wereld al onderscheidend, maar voor een paar honderd euro meer kan niemand om je heen. In Velden, bij Venlo, staat één man in een flinke garage vol antieke productiemiddelen de hele dag drukwerk te veranderen in kunstwerk. Mark Bol, eigenaar van Reliëfdrukkerij Bol, weet dat zijn werk uniek is. ‘Ik ben de laatste met staalstempeldruk in Nederland.’
Naamgrapjes maken, dat doe je niet. Maar er de loftrompet over steken mag toch wel? En al helemaal als het ontstaan organisch is. Mooi toch? De combinatie van de achternaam Bol met de bedrijfsactiviteit die bestaat uit het aanbrengen van reliëf. Want dat is wat Bol doet. Met hoogdruk, pregen en staalstempeldruk op machines die je ook kan tegenkomen in grafische musea.
‘Als het gaat om machines, dan ben ik echt een verzamelfreak’, zegt Mark Bol, terwijl we tussen de machines doorlopen. En dat zijn er best veel, een stuk of acht. ‘Een deel staat hier te wachten op een andere bestemming.’ Op een paar machines wordt geproduceerd. De eerste waar je tegenaan loopt als je binnenkomt, is de vrij unieke staalstempeldrukpers Fr.Heim&Co. Daarnaast staat een Heidelberg degelpers – die je overigens nog regelmatig in gebruik ziet bij drukkerijen – en weer daarnaast een Heidelberg GTO eenkleuren offsetpers(je).
Letterpress
De bekendste techniek met reliëfeffect is hoogdruk, tegenwoordig vaak letterpress genoemd. Eigenaar Mark Bol doet dat op een Heidelberg degelpers. Daarbij worden van inkt voorziene verhoogde letters of andere vormen tegen papier of karton gedrukt. Op die manier ontstaat drukwerk ‘met gevoel’. Je voelt duidelijk de zogeheten ‘moet’ aan de achterzijde. Dit is het door de druk van de verhoogde letters naar achter geduwde oppervlak in het papier. Wat ook leuk is aan hoogdruk is dat inkt zich wat kan ‘ophopen’ aan de randen. Die zogenaamde kraalranden geven extra karakter aan de letters.
Blindpreeg
De tweede reliëftechniek die ik tegenkom bij Bol is pregen. Daarbij wordt een logo of andere afbeelding in metaal aangebracht, waarbij er niveauverschillen ontstaan door gravering. Als je dat tegen het papier drukt, ontstaat het zelfde effect als bij hoogdruk, namelijk een niveauverschil. Meestal wordt de preeg aan de achterkant tegen het papier of karton gedrukt waardoor je aan de voorkant een verhoogd beeld krijgt. Zonder inkt noem je zo’n effect in papier een blindpreeg. Pregen gebeurt ook vaak, nadat er aan de voorzijde al inkt is aangebracht. Daarmee komt het drukbeeld omhoog.
‘Bultje drukken’
Blindpregen kan ook op de Heidelberg degelpers, maar Bol heeft voorkeur om dat te doen op de staalstempeldrukpers Fr.Heim&Co. ‘Doordat ik hier tien keer meer drukspanning dan op de Heidelberg degelpers kan geven, is het uitermate geschikt voor gedetailleerd pregen. Daarom noem ik pregen op de Heidelberg “een bultje drukken”.’
Op die Fr.Heim&Co past de veredelingsspecialist de derde reliëftechniek toe: staalstempeldruk. Die techniek werkt met twee vormen. In de ene wordt door gravering een verdieping aangebracht. In die ruimte belandt de inkt. Een contramatrijs drukt het papier vervolgens tegen de vorm met inkt. Dat gebeurt met zo’n kracht dat het papier omhoog gedrukt wordt met de inkt. Het effect is vergelijkbaar met pregen na drukken, alleen gebeurt het nu in een keer. Staalstempeldruk stond bekend door de dunne glanzende inkt. ‘Tegenwoordig heb je ook matte watergedragen inkten. De vraag naar deze techniek is sterk afgenomen. Ik ben de enige in Nederland die dit nog doet.’
Foliedruk op karton
Bol is een techneut, een sleutelaar. Vandaar de grote hoeveelheid machines. Met dat technisch inzicht creëerde hij extra toepassingen op de machines. Op de Fr.Heim&Co monteerde hij een folie-unit. ‘Die heb ik zelf aangebracht. Op zo’n manier dat er heel dik papier/karton doorheen kan. Ik kan de drukspanning verhogen en verlagen en de contra kan ik kleiner maken. Daardoor kan ik gemakkelijk tot 1,5 mm karton foliedrukken. Het aanlegformaat is ook groter. Zo kan ik bijvoorbeeld een groot vel met meerdere visitekaartjes efficiënt foliedrukken.’
En passant wijst Bol nog even op een ander ‘project. ‘Deze Rotaprint met offsettechniek wil ik ombouwen voor drukken tot 700-grams karton.’
Eerste tienkleuren offsetdrukker
Het zijn overigens barre tijden voor de specialist in reliëfdruk. Mark Bol doet het nu bijna twintig jaar, maar de business krimpt en dat is jammer en zonde. Mark nam bedrijf over van zijn vader, die de activiteiten vanuit de destijds bekende Van Grinsven in Venlo overnam. ‘Ik heb hiervoor tien jaar bij een Duitse drukker gewerkt. Dat was de tweede onderneming ter wereld waar de tienkleuren 70x100 pers van Heidelberg werd geïnstalleerd. Daarmee was ik de eerste Nederlander die aan zo’n tienkleurenpers werkte. Met mooie orders voor merken als Mercedes, vierkleuren met het bekende Mercedes-grijs in pms. Helaas is die onderneming in 2001 failliet gegaan. Dat was het moment dat ik besloot deze onderneming van mijn vader door te zetten.’
Zijn opdrachten komen voor negentig procent via drukkerijen. Daarnaast heeft hij een aantal directe klanten, voor wie hij ook ander print- en signwerk regelt. Onlangs beplakte hij deuren met signuitingen in een groepswoning voor dementie. Maar de kern blijft reliëfdruk. Dankzij deze bijzondere technieken creëer je, voor slechts een paar honderd euro extra, uniek en onderscheidend drukwerk.
Meer van dit soort artikelen lezen?
Dit artikel komt uit ons magazine. Wil je meer van dit soort uitgebreide artikelen lezen? Neem dan een abonnement op ons blad. Het eerste jaar betaal je maar € 75,- voor 8 nummers!
